System apelacyjny Włoch
Szanowni Państwo przyszedł czas aby wyjaśnić oznaczenia jakości win włoskich- kraju, który zaraz po Francji króluje w ilości, różnorodności, ale i co najważniejsze w jakości win. Co trzeba nadmienić Włochy mają, zaraz po Grecji, najdłuższą historię winiarską na naszym kontynencie i znacznie wyprzedzają pod tym względem chociażby właśnie wspomnianą Francję.
Wina są tu produkowane w dwudziestu regionach, które odpowiadają dwudziestu regionom administracyjnym. Przy czym do połowy XX wieku winiarstwo tego kraju poza małymi wyjątkami nie wznosiło się nawet na średni poziom jakości, a tworzone tu wina przeznaczone były do lokalnej konsumpcji. Przy czym proszę pamiętać, że Włochy to kraj, w którym wino związane było i jest nierozerwalnie z codziennością każdego człowieka i ta konsumpcja jest stosunkowo wysoka.
System DOC czyli Denominazione di Origine Controllata (kontrolowane oznaczenie pochodzenia), który pragnę w dużym skrócie, objaśnić powstał w 1963 roku. Wprowadzono go aby skłonić producentów do podwyższenia i utrzymania wysokiej jakości wina. Zapewnienie renomy i jakości win włoskich były bardzo ważne aby ludzie na całym świecie mieli pewność że piją produkt o jakości przez nich oczekiwanej. W latach 80-tych i 90-tych system ten został rozbudowany. Aby wyodrębnić wyjątkowe wina, o najwyższej jakości oraz unikalnym charakterze, w 1982 roku wprowadzono oznaczenie DOCG –Denominazione di Origine Controllata e Garantita (kontrolowane oznaczenie gwarantowanego pochodzenia). W 1992r natomiast, by wyróżnić wina nie spełniające rygorów apelacji DOC, ale przewyższające znacznie swoją jakością wina stołowe wprowadzono kategorię IGT (Indicazione Geografica Tipica) czyli wina regionalne. W tej ostatniej kategorii bardzo często znajdują się wina wielkie, ale o tym później. Prawo do tytułu DOCG ma 73 typów win włoskich, do DOC już ponad 332, z czego 60% stanowią wina czerwone. Wina, które otrzymały denominacje DOCG są zlokalizowane w 15 różnych regionach, przy czym znaczna większość z nich koncentruje się w trzech: Piemont, Veneto i Toskania. Dodatkowo ważna uwaga jedna denominacja może obowiązywać w dwóch regionach. Dzieje się tak w przypadku np. win Prosecco, które według przepisów apelacyjnych DOC mogą być produkowane w regionie Wenecji Euganejskiej i Friuli-Wenecji Julijskiej.
Włoskie Ministerstwo Rolnictwa (MIPAAF) regularnie publikuje aktualizacje, tej oficjalnej klasyfikacji, a tworzony system klasyfikacji jakościowej win ma również odpowiadać systemowi ogólnoeuropejskiemu QWPSR (wino gatunkowe produkowane w określonym obszarze).
Przepisy DOC określają:
- Geograficzne granice każdego regionu
- Odmiany winorośli jakie mogą być używane w danym regionie
- Procentowy skład odmian winorośli w danym winie
- Maksymalna ilość wina jaka może zostać wyprodukowana z jednego hektara
- Minimalna ilość alkoholu zawarta w winie
- Zasady dojrzewania win tzn. ile dane wino powinno spędzić w beczce, a ile w butelce
Gdybyśmy chcieli prześledzić winiarstwo włoskie to patrząc od najniższej kategorii możemy wyróżnić:
Vino da Tavola – jest to oznaczenie wina stołowego, najbardziej podstawowego jakie jest dostępne. Jest ono masowo produkowane i przeznaczone do lokalnego spożycia. Na etykiecie brak jest jakichkolwiek informacji co do gatunku gron oraz regionu. Jedyną pewną informacją jest to, że wino zostało wyprodukowane we Włoszech.
- IGT – Indicazione Geografica Tipica – na tym poziomie na etykiecie wina widnieje informacja z jakiego regionu pochodzi, ale podanie szczepu nie jest konieczne.
- DOC – Denominazione di Origine Controllata – stanowi poświadczenie, że wino zostało wytworzone z właściwego szczepu lub szczepów i że pochodzi z winnicy wciągniętej do oficjalnego rejestru, a jakość produktu skontrolowano.
- DOCG –Denominazione di Origine Controllata e Garantita – dokument przyznający do niej prawo podpisuje prezydent republiki. Kategoria DOCG jest zarezerwowana dla najwyższej jakości win z Włoch. W uzupełnieniu do warunków wymaganych w DOC na tym poziomie wina są kontrolowane indywidualnie i ich jakość musi zostać potwierdzona przez komisję złożoną z uprawnionych pracowników administracji w degustacji w ciemno. Wino jest badane jeszcze przed zabutelkowaniem, a samo butelkowanie musi odbyć się w obszarze DOCG. Butelki win DOCG są plombowane za pomocą numerowanych urzędowych banderol.
Dość nowym zjawiskiem jest umieszczenie na winach DOCG nazw pojedynczych siedlisk, wtedy mamy do czynienia z tzw. winami Single Vineyard.
Poza oznaczeniami apelacyjnymi na etykietach win włoskich mogą Państwo znaleźć oznaczenia, które nie tyle tyczą się uregulowań prawnych, co technicznych aspektów produkcji wina. Trzy najważniejsze z nich, z którymi często możecie się spotkać to:
- Superiore – oznacza to, że wino ma nieco wyższy niż standardowy poziom alkoholu.
- Classico – oznacza, że wino zostało wyprodukowane w najlepszej, najstarszej strefie danej apelacji.
- Riserva – wydłużony okres leżakowania w beczce i butelce.
Zdania na temat przejrzystości i odzwierciedlenia w praktyce czyli w degustacji, włoskiego systemu DOC, są różne. Warto tutaj wspomnieć, że w kategorii IGT w hierarchii umieszczonej dość nisko, bardzo często pojawiają się wina wielkie. Producenci deklasują swoje najlepsze wina, nie chcąc podporządkować się przepisom apelacyjnym. Doskonale znane są supertoskany, czy inaczej vino d`autore – wina bardzo prestiżowe i drogie, ale umieszczone w kategorii IGT. Dzieje się tak gdyż winemakerzy eksperymentują dodając w przypadku Toskanii do klasycznie uprawianego i wymaganego tam apelacją: Sangiovese, innych międzynarodowych szczepów: Cabernet Sauvignon, Syrah czy Merlot. W wyniku takich zabiegów powstają często wina wybitne, dorównujące, czy nawet przewyższające jakością wina DOC czy DOCG, ale nie mogą być one jako takie sklasyfikowane. To zjawisko narodziło się w latach 60 XX w., a w tej chwili nie dotyczy już tylko Toskanii, ale również innych regionów.
Jeśli jednak będziemy mieli ochotę na klasykę w wydaniu Barolo, Chianti czy Valpolicelli dobrze jest zwrócić uwagę na etykietę, a ta pokieruje nas w stronę jakości. Koniec końców zdecyduje nasze podniebienie i to jest najpiękniejsze – wieczne poszukiwanie i odkrywanie swoich ulubionych smaków.