Co to jest Coffey?

Nikka Coffey Malt, Nikka Coffey Grain – patrząc na etykiety tych japońskich whisky zapewne część z Państwa zastanawia się co oznacza dopisek „coffey”. Niektórym może nawet skojarzy się z kawą i będą szukać jej aromatów po otwarciu butelki. Już wyjaśniam, żadnej kawy tu nie dodano, a nazwa wzięła się od nazwiska Aeneasa Coffeya, który w 1830 roku wynalazł i opatentował specjalny aparat do destylacji ciągłej, nazwany później Aparatem Coffeya. To właśnie przy użyciu Aparatu Coffeya, a nie tradycyjnych alembików, whisky ta była destylowana.

Do lat 20–tych XIX wieku destylacja, zarówno przy produkcji malt jak i grain whisky, odbywała się w tradycyjnych alembikach typu pot stills. Destylacja w tradycyjnych alembikach odbywa się partiami, a alembiki wymagają czyszczenia po każdym nastawie. Podejmowano więc wiele prób aby opracować mniej czasochłonny, a co się z tym wiąże tańszy proces destylacji. Jedną z takich prób podjął Anthony Perrier właściciel Spring Lane Distillery, który w 1822 roku opatentował jeden z pierwszych w Europie aparatów do destylacji ciągłej. Jego wynalazek nie okazał się wielkim sukcesem, ale zainspirował innych, w tym Roberta Steina, który w 1827 roku zaprezentował sposób na szybszą produkcję czystego spirytusu. Jego projekt nazwany patent still składał się z wielkiej kolumny, która wewnątrz podzielona była na oddzielne kolumny podzielone płytami ze sztywnej tkaniny, otrzymywanej z końskiego włosia. Po raz pierwszy został użyty w 1828 roku w szkockiej destylarni Cameron Bridge, produkującej whisky zbożową i od razu pokazał swoją niesamowitą wydajność. Rok później w Cameron Bridge wydestylowano 150000 galonów spirytusu podczas gdy w wyposażonym w tradycyjne alembiki Maccalan tylko 5000 galonów.

W tym samym czasie, nad stworzeniem wydajnego aparatu do destylacji, pracował Irlandczyk Aeneas Coffey. Pracując przez ponad 20 lat jako Generalny Inspektor ds. akcyzy, zdobywał także doświadczenie w produkcji whisky i metodach destylacji. Był też właścicielem destylarni Dock w Dublinie. Wiedzę tę wykorzystał modyfikując pomysł Steina, najpierw poprzez zbudowanie z drewna i żelaza pojedynczej wysokiej kolumny, składającej się z dwóch części Analizatora na dole i Rektyfikatora na górze, a ostatecznie opatentowany w 1830 roku projekt składał się z dwóch połączonych ze sobą wysokich kolumn destylacyjnych Analizatora (odpowiednik alembika I destylacji wash Still) i Rektyfikatora (odpowiednik Spirit still), podzielonych wewnątrz perforowanymi, wykonanymi z miedzi półkami. Pomimo licznych usprawnień i zmian, dokonywanych na przestrzeni ostatnich dwustu lat, zasada działania destylacji kolumnowej praktycznie nie uległa zmianie.

Destylacja w Aparacie Coffeya wygląda następująco:
Powstający w procesie fermentacji ok. 6–8% słaby alkohol, nazywany wash, wpompowywany jest od góry do środka II kolumny (rektyfikatora). Płyn wędruje przez spiralnie skręconą miedziana rurę do dołu kolumny, a następnie wężownica wznosi się do góry i wprowadza wash do środka I kolumny (analizatora). Tutaj płyn rozlewa się i przepływa w dół po perforowanych półkach. Jednocześnie od dołu kolumny wprowadzana jest gorąca para wodna, która unosząc się i przenikając przez otwory w półkach, doprowadza wash do wrzenia i powoduje parowanie alkoholu. Gorące opary wędrują w górę kolumny, a następnie trafiają do rektyfikatora (II kolumna) i zaczynają krążyć wewnątrz kolumny. Cięższe frakcje skraplają się na niższych półkach, a najdelikatniejsze dolatują do szczytu kolumny i trafiają do kondensatora, w którym ulegają skropleniu i tworzą destylat o mocy ok. 90–95%.

Wielkie zmiany nie zawsze dokonują się z dnia na dzień. Pomysł Coffeya musiał czekać 30 lat zanim trwale zapisał się w historii whisky. Co ciekawe do nowego aparatu nie przekonali się irlandzcy gorzelnicy, co kosztowało ich w przyszłości utratę palmy pierwszeństwa jeśli chodzi o produkcję whisky. W Szkocji destylator kolumnowy przyjął się bardzo dobrze. Większa wydajność, niższe koszty produkcji, łagodniejszy smak trunku wytwarzanego nową techniką, a w efekcie coraz więcej destylarni używających kolumn sprawiło, że Szkoci przełamali wielowiekową dominację Irlandiii. Whisky zbożowa była lżejsza i łagodniejsza w stosunku do wyrazistych, cięższych i oleistych whisky słodowych. Bardzo istotnym momentem upowszechnienia Aparatów Coffeya było wprowadzenie do sprzedaży whisky mieszanej. Od tego momentu na stałe zapisały się one w historii produkcji whisky. Większość destylarni wykorzystuje Aparaty Coffeya głównie do produkcji tańszej whisky zbożowej jednak są wyjątki od tej zasady. Przykładem jest wspomniana na początku Nikka.

Znajdujące się na wyposażeniu Destylarni Miyagikyo dwa Aparaty Coffeya sprowadzone do Japonii ze Szkocji w 1963 działają do dzisiaj i przygotowują destylaty do produkcji Nikka Coffey Grain stworzonej w 99% z kukurydzy, Nikka Coffey Malt, która mimo, że powstaje w 100% z jęczmienia destylowana jest właśnie w aparacie do destylacji ciągłej, a także destylaty do All Malt Nikka. Wszystkie te whisky znajdziecie Państwo na półkach naszych salonów. Efekt jaki uzyskali Japończycy jest zaskakujący. Gwarantuję, że wrażenia z degustacji na długo pozostaną w Waszej pamięci.